07.10.2024

У рамках сумеснага праекта з Рэспублікай Татарстан «Дзень у гісторыі» Дзяржаўны архіў Рэспублікі Татарстан да Дня настаўніка

У рамках сумеснага праекта з Рэспублікай Татарстан «Дзень у гісторыі» у адпаведнасці з планам мерапрыемстваў на 2024 год ад 10.01.2024 Дзяржаўны архіў Рэспублікі Татарстан прадстаўляе інфармацыю да Дня настаўніка.

 

Дзень настаўніка — прафесійнае свята работнікаў сферы школьнай адукацыі. У Расіі свята адзначаецца 5 кастрычніка, разам з Сусветным днём настаўнікаў, усталяваным ЮНЕСКА.

Дзень настаўніка ў Беларусі адзначаецца ў першую нядзелю кастрычніка.

Дзень настаўніка адзначаюць не толькі тыя, хто сее разумнае, добрае, вечнае, але і ўсе вучні. Для апошніх — гэта магчымасць уладкаваць радасны дзень сваім любімым выкладчыкам і чарговы нагода засыпаць іх шматлікімі букетамі кветак. У гэты дзень мы хочам успамінаць пра выкладчыкаў, якія ўнеслі значны ўклад у развіццё навукі і гісторыі, не толькі Татарстана, але і свету.

У Рэспубліцы Татарстан надавалася і надаецца вялікае значэнне развіццю навукова-тэхналагічнай сферы. Мы маем багатыя навуковыя традыцыі, стагоддзямі ў нашым рэгіёне фарміраваліся навуковыя школы, якія атрымалі сусветную вядомасць і прызнанне.

Заснавальнікам казанскай хімічнай школы лічыцца Мікалай Мікалаевіч Зінін, работы якога паслужылі навуковай асновай для стварэння прамысловасці сінтэтычных фарбавальнікаў, выбуховых рэчываў, фармацэўтычных прэпаратаў, пахучых рэчываў.

Фізіка-тэхнічны інстытут больш чвэрці стагоддзя (з 1946 па 1972 год) узначальваў буйны вучоны, доктар навук Хамід Музафаравіч Муштары. У 1938 годзе ён стаў першым вучоным-татарынам — доктарам фізіка-матэматычных навук. Пад яго кіраўніцтвам склалася навуковая школа па тэорыі тонкіх абалонак, якія з'яўляюцца складнікам многіх сучасных канструкцый (фюзеляж самалёта, корпус судна, сценкі нафтавага рэзервуара). Быў у першапачатковым складзе Нацыянальнага камітэта СССР па тэарэтычнай і прыкладной механіцы (1956). На працягу многіх гадоў ён узначальваў секцыю тэорыі абалонак Навуковай рады АН СССР.

Казанская школа матэматыкаў склалася ў 19 стагоддзі. Найбольш яркім яе прадстаўніком быў Мікалай Іванавіч Лабачэўскі — вялікі геометр, стваральнік неэўклідавай геаметрыі, на паўстагоддзя апярэдзіўшы адкрыцці ў галіне тэорыі прасторы. Працягваючы традыцыі рэктара Імператарскага Казанскага ўніверсітэта Мікалая Лабачэўскага, вучоныя Татарстана ўносяць свой уклад у развіццё дакладных навук. У Казані склаўся адзін са сусветных матэматычных цэнтраў, кіраўніком якога быў выдатны алгебраіст, член-карэспандэнт АН СССР Мікалай Рыгоравіч Чабатароў (1894-1947гг.).

07 10 24 51

Мікалай Мікалаевіч Зінін (1812 - 1880), скончыў Казанскі ўніверсітэт (1833), доктар навук (1841), прафесар (1845), у 1848 г. узначаліў кафедру хіміі медыка-хірургічнай акадэміі (1864 - 1874), доктар хімічных работ акадэміі. (Б/д, ГА РТ оп.8, ед.уч.0732)

07 10 24 51

Аляксандр Ерманінгельдавіч Арбузаў — лаўрэат Сталінскай прэміі, акадэмік, прафесар Казанскага хіміка-тэхналагічнага інстытута. Сталінская прэмія прысуджана за шырока вядомыя даследаванні ў галіне фосфараарганічных злучэнняў. (26 чэрвеня 1947 г., ГА РТ оп.4, ед.уч.2655)

07 10 24 51

Намеснік дырэктара Казанскага авіяцыйнага інстытута з 01.08.1934 г. па 10.12.1937 г. — Х. М. Муштары. (Б/д, ГА РТ оп.2, ед.уч.8044)

07 10 24 51

Фотаграфія члена-карэспандэнта М.Р. Чабатарова (1936 г., ГА РТ Ф. Р1008, Оп.2, Д.179)